اگر تمثیل قدیمی « هر که بامش بیش، برفش بیش» را به کسب و کارهای اینترنتی تعمیم دهیم، به مفهومی شناخته شده در تجارت می‌رسیم تحت عنوان اثر شبکه‌ای Network Effect. به زبان ساده تاثیری که مشتری (یا کاربر) بر ارزش یک کالا، خدمت یا برند می‌گذارد اثر شبکه‌ای گفته می‌شود. مثلا فیسبوک در پایان سال 2017 دو میلیارد نفر کاربر فعال داشته است، یا شرکت سامسونگ در هر 24 ساعت میلیون موبایل می‌فروشد! ما علاوه بر این که به عنوان مشتری یا کاربر از خدمات یک سامانه استفاده می‌کنیم متعاقبا بواسطه حضورمان برای آن سامانه ارزش شبکه‌ای هم خلق می‌کنیم. اثر شبکه‌ای می‌توند مستقیما محور اصلی یک کسب و کار یا بخشی ساختاری باشد که در کنار فروش خلق شده و منجر به ارزش و همچنین هزینه مضاعف برای یک کسب و کار می‌شود.
تعریف اثر شبکه‌ای محدود و منوط به جمع شدن آدمها حول یک شرکت یا محصول نیست، گاهی ارزش اصلی و حیات یک کسب وکار یا محصول کاملا وابسته و تاثیر گرفته از تعداد مخاطبان آن است. تصور کنید که شما تنها کسی هستید که موبایل هوشمند دارید، اگر بهترین گوشی هوشمند دنیا را هم که داشته باشید بخش قابل توجهی از امکانات ارتباطی آن وقتی ارزش واقعی خود را پیدا می‌کند که سایرین هم نقطه مقابل این ارتباط باشند. اقتصاددانان برای شرح اثر شبکه‌ای تلفن را مثال می‌زنند، هرچه تعداد افرادی که آن را دارند بیشتر باشد ارزش و کارایی آن بیشتر است. همین مصداق در مورد شبکه‌های اجتماعی، برنامه‌های پیام رسان یا بسترهای کاربر محور هم وجود دارد.
ماهیت یک کسب و کار با اثر شبکه‌ای ممکن است تغییر اساسی کرده و یا چرخش 180 درجه‌ای کند. اثر شبکه‌ای تا قبل از پدید آمدن کسب و کارهی مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی تنها به عنوان یک ارزش جانبی در نظر گرفته می‌شد اما امروز به عنوان یک شاخص قابل ارزش‌گذاری مالی قابل بحث است. اثر شبکه‌ای در یک برنامه پیام رسان ارزش اصلی تلفی می‌شود اما همین ارزش در یک کسب و کار تخصصی منجر به برنامه‌ریزی اشتباه و هزینه‌کرده مضاعف خواهد شد. این مطلب اشاره‌ای است بر معایب و محاسن اثر شبکه‌ای در کسب و کارهای اینترنتی.
هزینه‌های اولین تاثیر اثر شبکه‌ای
هزینه‌های مخاطب و جامعه کاربری در «اثر شبکه‌ای» یک کسب و کار مصداق برف بیش برای بام بزرگتر است. در همه کسب و کارها خصوصا بازارهای گوشه‌ای یا اختصاصی کاربر بیشتر قطعا منجر به افزایش هزینه‌ها می‌شود اما اما الزاما منجر به درآمد بیشتر نخواهد شد. اثر شبکه‌ای وقتی قرار است ارزش مشخصی را خلق کند منجر به سودآوری است وگرنه 100 هزار کاربر در یک سامانه وقتی مشتری خدمت یا محصولی نباشند در بهترین حالت خود منجر به ایجاد یک کسب و کار اینترنتی از نوع طرف سوم خواهند شد. برخی از تکنیک‌های بازاریابی اینترنتی مانند سئو، تبلیغات آنلاین یا کمیپن‌های بازاریابی به سرعت اثر شبکه‌ای را در یک کسب و کار تقویت می‌کنند که اگر منجر به درآمدزایی نشود موجبات شکست سریعتر آن کسب و کار نوپا خواهد شد.
خدمت و محصول رایگان شاخص مهم اثر شبکه‌ای اینترنتی
روزانه یک میلیون موبایل سامسونگ در دنیا فروخته می‌شود و همه این مشتریان اول باید پول موبایل خریداری شده را پرداخت کنند! که پس از استفاده خواه نا خواه به عضویت خانواده سامسونگ در خواهند آمد (التبه اگر از قبل نشده باشند) طبق اثل اثر شبکه‌ای ارزش سامسونگ – نه تنها در اثر فروش – بلکه با رشد جامعه کاربری هم افزایش خواهد یافت. این موضوع در مورد کسب و کارهای نوپا یه سادگی صدق نمی‌کند. اثر شبکه‌ای در اینترنت بدون ارائه خدمات اولیه رایگان به سختی بدست می‌آید به شکلی که بسیاری از کارشناسان معتقدند باید نیاز ،ارزش و قدرت رسانه‌ای بسیار بالایی پشت کسب و کار وجود داشت باشد که همزمان با فروش به جامعه مخاطب آماری بالا دست یابد.
برای کسب و کارهای کوچک و متوسط اینترنتی ارائه خدمات رایگان و نیمه‌رایگان مهمترین روش دست‌یابی به اثر شبکه‌ای مثبت است. این روش در فروش برنامه‌های موبایلی با روش درون «پرداخت درون برنامه‌ای» عضویت در سامانه‌های محتوا محور نیمه‌رایگان، بازی‌های چندمرحله‌ای و بسیاری از سامانه‌های اختصاصی کاربرد دارد. اگرچه پاداش در قبال پیوستن متداولترین روش تقویت اثر شبکه‌ای در کسب و کارهای آنلاین است روشهای دیگری مانند ارائه خدمات متمایز ایجاد زنجیره‌ی کاربری، دامپینگ Dumping یا قیمت شکنی با هدف تضعیف رقبا، بازاریابی هرمی و غیره نیز وجود دارد.
اثر شبکه‌ای کاذب
یکی از متداولترین اثرات کاذب شبکه‌ای را می‌توانید در تبلیغات مشاهده کنید، وقتی به یک رسانه بر اساس رتبه الکسا، تعداد فالورها یا آمارهای ساخته شده به کمک ترفندهای کاذب سفارش تبلیغ داده می‌شود نتیجه کم‌اثرترین تبلیغ با بیشترین هزینه خواهد شد، سمت دیگر این داستان چیزی است که امروزه تحت عنوان خرید و فروش فالور یا کلیک‌های زیرزمینی شناخته می‌شود.
